Cała nasza działalność jako ludzi żyjących w państwie przebiega pod znakiem prawa. Najważniejszym aktem prawnym w Polsce jest ustawa i to one regulują różne obszary naszego życia, normując stosunki społeczne i określając, jakie formy aktywności są dozwolone. Każdy obywatel temu podlega. W państwie demokratycznym to jednostka posiada priorytet w relacji obywatel-władza państwowa, to jego interesy stanowią najważniejszy aspekt przy ustanawianiu prawa. Nie jest to jednak relacja jednostronna, w zamian za takie traktowanie obywatel zobowiązuje się do lojalności, przestrzegania prawa i reguł.
Najważniejsze przy tworzeniu prawa jest poszanowanie praw człowieka. Wlicza się do nich wolności osobiste i polityczne. Są to: prawo do życia, nietykalność osobista, prawo oporu wobec przemocy, nienaruszalność mieszkania i tajemnica korespondencji. Jak widać, są to podstawy. Podważanie tych wartości w dosyć jasny sposób pokazuje, że jakieś państwo nie spełnia fundamentalnych założeń demokracji. Są to tak zwane prawa pierwszej generacji.
Zadaniem państwa poprzez legislatywę jest także zapewnienie obywatelom: prawa do pracy, równej płacy za równą pracę, prawo do zasiłków, ochrony kobiet i dzieci a także dostępu do renty.
Obecny rozwój cywilizacyjny pozwala także na skupienie się na kultywowaniu takich wartości jak: prawo do czystego powietrza, wody i gleby, bezpiecznej żywności i rzetelnych informacji. Zapewnienie tych elementów także należy do kompetencji władzy państwowej.
Powiększający się katalog praw i wolności człowieka w ostatnim stuleciu spowodował, że znacznie poszerzyły się kompetencje państwa wobec obywateli. Niegdyś postrzegano je jedynie jako gwarant zachowania porządku publicznego, dziś przeważa pogląd, że powinno być odpowiedzialne również za elementy wolności pozytywne, takie jak bezpieczeństwo socjalne. Znaczy to tyle, że państwo powinno zapewniać obywatelom elementarne do przetrwania warunki, gwarantować podstawy do prowadzenia egzystencji na godnym poziomie, także w sensie materialnym. Środkiem troski o te wartości jest m. in zapewnienie całemu społeczeństwu równego dostępu do oświaty i korzyści wynikających z rozwoju gospodarczego, wskutek czego pojawiają się takie idee jak Bezwarunkowy Dochód Podstawowy, będący jednym z głównych zagadnień w kwestii myślenia o przyszłości współczesnego państwa.
Warunkiem ustalania prawa w państwie narodowym jest zgodność ze standardami wyznaczonymi na poziomie międzynarodowym. Istnieje wiele organów i organizacji, których zadaniem jest kontrolowanie, czy w poszczególnych krajach przestrzegane są prawa człowieka. Mają one możliwość przeprowadzenie dochodzenia sprawdzającego, czy nie zachodzą różne nadużycia.
Państwo demokratyczne jest obecnie utożsamiane z państwem prawa. Praworządność to podstawa współczesnego myślenia o instytucji państwa. Jest to korzystne zarówno dla jednostek, jak i ogółu społeczeństwa, nie pozwala bowiem na nadużycia władzy. Dlatego jest to wartość, której należy bronić za wszelką cenę.